Mijn KNO-arts waar ik eens in de drie maanden kom voor een APK aan mijn oren, was er vandaag niet. Hij was met vakantie. Even was ik lichtjes teleurgesteld. We hebben altijd leuke gesprekken waardoor het KNO bezoek,  waar ik toch altijd wat tegenop zie, niet meer vervelend is. Ik kan mij de allereerste keer dat ik naar hem werd doorverwezen, nog levendig voor de geest houden. Ik lag net in scheiding en mijn hele leven lag overhoop.

De KNO-arts vroeg bij binnenkomst: ‘En, hoe gaat het met u?’ 
Voordat ik er erg in had vertelde ik dat ik net bij mijn partner weg was, dat de zomervakantie voor de deur stond te dringen en dat mijn dochter en ik er maar niet uitkwamen waar we naar toe zouden gaan. Een georganiseerde alleenstaande oudervakantie klonk nogal dramatisch in haar puberoren. En eerlijk gezegd kreeg ik zelf ook visioenen van mezelf zittend voor een tent, cashewnootjes etend,  waarbij andere papa’s en mama’s zouden aandringen of ik gezellig aan een activiteit mee zou doen. Het werd Texel, maar dat is weer een ander verhaal.

Toen ik was uitgesproken zei ik verschrikt: ‘Oh u bedoelde natuurlijk hoe het met mijn oren is, zit ik hier mijn hele doopceel te lichten.’ 
Hij glimlachte en zei: ‘Wat naar voor je dat je gescheiden bent, ik heb zelf ook ooit met het bijltje gehakt en kan me het nog zo goed herinneren hoe pijnlijk het was.’ Dat gesprek legde de basis voor een fijne vertrouwensrelatie tussen arts en mij als patiënt.  

Nu er een vervangende arts voor me. De arts keek op haar beeldscherm en vroeg: ‘Hoe is het met het boek?’ 
​Ik keek verrast op. ‘Oh, wat leuk dat je daarna vraagt.’ 
‘Ja, dokter R. maakt altijd een kattenbelletje bij de bezoekjes en dat proberen we zelf ook zoveel mogelijk te doen.’
‘Wat attent zeg,’ zei ik. 

De vervangende arts en ik raakten in gesprek. Zij vertelde dat er net een assistent weer aan het re-integreren was van een burn-out en of mijn boek wat voor haar zou zijn. We spraken over stress, burn-out en trainingen die ik geef voor aio’s en toen nog even de orencheck. Glimlachend van oor tot oor (ze waren weer helemaal winterklaar gemaakt) verliet ik het ziekenhuis. Wat is het toch een wereld van verschil als je een empathische arts hebt. 

De eigenaresse van mijn favoriete Zwolse koffietentje heeft de tranen in haar ogen staan: ‘Ik trek het echt niet meer, het is echt op,’ zegt ze als ik vraag hoe het met haar gaat. Vandaag voordat de tent moet sluiten, breng ik nog een laatste bezoekje om mijn favoriete hartige wafel te kunnen bestellen en een hart onder de riem te steken.  

De sfeer is gemengd: je voelt de wanhoop, de moed van de eigenaar die een gezonde dosis cynisme aan de dag legt met zijn; “Alsjeblieft het laatste avondmaal” (plus dikke knipoog) en de saamhorigheid en solidariteit van het publiek dat nog een laatste keer langskomt. Ik heb zo te doen met deze twee jonge ondernemers die net weer aan het opklimmen waren na de lockdown. 

Financiële stress, emoties die hun weg niet meer naar beneden kunnen vinden, twijfel over de toekomst, onzekerheid die niet langer meer gerelativeerd kan worden, en een beroep op flexibiliteit die  misschien niet meer gevonden kan worden als het water je aan de lippen staat als ondernemer; dit is de realiteit.

Toen gisteren tijdens de persconferentie de nieuwe maatregelingen van kracht werden, was ook ik als ondernemer geëmotioneerd. De afgelopen weken regende het weer afzeggingen voor live trainingen. Het voelt een beetje alsof je maanden getraind hebt voor een wedstrijd, weer een paar stappen hebt mogen zetten en langzaamaan je pas aan het versnellen bent; yes, we zijn weer aan het opbouwen met zijn allen en dan ineens wordt de wedstrijd afgefloten. 

Een hart onder de riem voor iedereen die de zeilen moet bijzetten (Songtekst: Het roer moet om, van Stef Bos) 
 
Het roer moet om
De wind steekt op
De zeilen hoog
De koers verlegd
De ruimte om ons heen 
Wordt kleiner
Wij zijn gevangen
In onszelf
Ramen open
Voor ons denken
Deuren open
Voor elkaar

Je hebt het gevoel alsof je lekker op weg bent. Net als bij ganzenbord mag je ineens zeven stappen voorruit met je pion, maar door een verkeerde worp met je dobbelsteen wordt je ineens teruggeslingerd naar start. In het geval van een terugval bij een burn-out komt dat niet door een worp met de dobbelsteen, maar door een activiteit die veel van je lichaam en brein gevergd heeft. Hoe frustrerend is dat! De reden waarom ik als kind al een pesthekel had aan ganzenbord of nog erger: mens-erger-je-niet. Ik wilde voorruit en ik denk menig ander mens ook. 

Tijdens mijn burn-out werd ik regelmatig vijf stappen teruggeslingerd. Herstellen van een burn-out gaat helaas niet in een schuine rechte lijn omhoog. Was het maar waar. Het is meer een curve waarbij je soms een aantal stappen omhoog gaat en dan weer naar beneden. Ik ben geen neurowetenschapper, maar het is ook met je boerenverstand te verklaren. Je lichaam moet weer wennen aan belastbaarheid. Belastbaarheid die je middels activiteiten weer stap voor stap opbouwt. 

Ik weet nog dat ik heel blij was toen ik voor het eerst weer een assessmentrol mocht spelen. Het spelen ging redelijk en ik kon ook nog registreren wat de kandidaat tegenover mij deed, zodat ik na die tijd feedback kon geven. Ik moest mijn werkgeheugen aanspreken, het geheugen wat maandenlang had lopen sluimeren. Na die tijd was ik gevloerd, het leek alsof mijn hersenen een marathon hadden gelopen.
 
De dag erna liep ik met mijn hond het bekende rondje. Het leek wel alsof mijn hoofd en lichaam dienst weigerde. 
‘Er heeft vannacht een olifant op mijn hoofd staan tapdansen,’ vertelde ik aan een goede vriendin.  ‘Ik voel me zwaarmoedig en het is weer ongezellig in mijn hoofd, terwijl het juist zo goed ging.’ 
‘Dat is normaal,’ zei ze. ‘Dat hoort erbij, dat zijn hersteldagen.’ 

Ik was opgelucht dat het normaal was. Door het sinds die tijd hersteldagen te noemen werd het verdraagzamer; dit hoorde er kennelijk bij. Elke nieuwe inspanning betekende rekening houden met het aanpassingsvermogen van mijn lichaam en brein. Als ik voor het eerst een stuk auto had gereden, een verjaardag had bijgewoond (na een uur ging het licht uit, niet in  de kamer maar in mijn hoofd) hield ik er rekening mee dat ik de dag erna een ‘terugvaldag’ had of beter gezegd: een tapdansende olifant. 

Herstellen betekent stap voor stap je concentratievermogen opbouwen. Gun jezelf de ruimte hierin. Gefaseerd aan het werk gaan is belangrijk. En ook daarin is het normaal dat het de ene dag prima lukt om een uur lang geconcentreerd te werken en de andere dag je na tien minuten moet pauzeren. Ik noemde dat ook weleens gekscherend: mijn hersenen zijn uitgelogd….Langzaamaan bouw je echter wel aan herstelvermogen. Pauzes nemen, je ogen schermtijd rust geven en je werkgeheugen, horen erbij. Dat wetende maakt het makkelijker om de terugvaldagen te accepteren.     

Eenzaamheid wordt gauw geassocieerd met oudere mensen die te maken hebben met een kleiner wordend sociaal netwerk en fysieke beperkingen waardoor men minder mobiel is. Helemaal terecht, de cijfers onder eenzame ouderen liegen er niet om. Maar bij een jongere doelgroep denk ik dat er niet snel aan eenzaamheid wordt gedacht. Tijd om daar in deze blog even bij stil te staan. En hoe kan dat mooier dan in de week van de Eenzaamheid?

Tijdens mijn burn-out stortte mijn grote sociale netwerk als een kaartenhuis ineen. Alle activiteiten stopte van de een op de andere dag. Geen werk, geen hobby’s, geen wandelafspraak, geen groepsactiviteiten meer. Mijn activiteiten waren gereduceerd tot een minimum. Maar wat ik misschien nog wel het moeilijkste van alles vond, was dat mensen waar ik jarenlang intensief mee had samengewerkt nu vervielen in zwijgen.

Een vriendin en ervaringsdeskundige adviseerde het volgende: ‘Je moet een mail schrijven en daarin gewoon je behoefte aangeven. Dat je wel graag af en toe op de hoogte gehouden wilt worden.’ Ik volgde haar advies op en typte een mailtje: WhatsApp ligt eraf, maar ik vind het wel leuk om via de mail af en toe wat te horen.
Trouwens als WhatsApp eraf ligt denken mensen al snel dat je dood bent. Een buurvrouw die ik maanden later tegenkwam zei: ‘Oh, ik dacht dat je boos was op me’ Huh?, dacht ik…’Nee joh, die app lag er gewoon helemaal af.’ WhatsApp geeft continu prikkels en zo adviseerde een therapeut, kun je beter even een jaar zonder. Ik heb het gemist als kiespijn, lang leve sms-en en geen blauwe-vinkjes-dus-ik-moet-gelijk-antwoorden-stress!

Er kwam welgeteld een reactie op het mailtje dat ik verstuurd had naar mijn collega’s. Eentje, van een groep mensen waarmee ik intensief had samengewerkt. Het gevoel van isolement lag als een dikke deken om me heen. Telde ik nu niet meer mee? Wist men niet hoe je moest reageren op iemand met burn-out? Was het verlegenheid? De olifant stond in de kamer maar niemand vroeg erna.

Tot op de dag van vandaag moet ik je het antwoord schuldig blijven. Ik kan er nu wel met een zekere mildheid naar kijken: waarschijnlijk weet men gewoon niet wat te zeggen in zo’n situatie. Laten we deze week van de eenzaamheid extra stilstaan bij zieke collega’s. Een kleine attentie is vaak van grote waarde: een kaartje, een smsje, een mailtje met ‘ik denk aan je’. Het zijn de kleine dingen die het doen en maken dat je je net wat minder eenzaam voelt als je hele wereld lijkt stil te staan. 

Gisteren in de trein had ik een snottermoment. Niet omdat ik snipverkouden was maar omdat ik geroerd was. Ik luisterde een prachtig nummer, Particles van album Island Songs van Ólafur Arnalds en schoot ineens vol. Wat een mooi nummer, wat een tekst! Ik probeerde de tranen weg te knipperen maar ze doken over de rand van mijn ooglid heen. Maar toen kwam het probleem: mijn neus begon als reactie hierop ook te stromen. Als er een traan over de dam is…roept dat van alles op zullen we maar zeggen. 

Ik wilde gesnuif vermijden want dat zou mogelijk reacties oproepen. Dus ik haalde zo zachtjes mogelijk op en las ondertussen in een rubriekje van de Volkskrant: houd het kapje ten alle tijden op zijn plaats, ook al kriebelt het! Inmiddels waren mijn gedachten allang niet meer bij het mooie nummer, en er bij gepaarde herinneringen  maar bij het probleem: hoe haal je zachtjes je neus op met een blik: nee-ik-ben-niet-verkouden-maar-gewoon-geëmotioneerd? Ik had ineens stress. 

De tranen kwamen tot stilstand bij mijn stoffen mondkapje en loste als vanzelf op. Dat scheelde weer een zakdoek. Misschien had ik straks wel twee zwarte strepen van de mascara en dat kon er in combinatie met mijn legermondkapje (van mijn dochter van 18 geleend), er nogal angstaanjagend uitzien: alsof ik op een speciale missie was gestuurd. 

Wat een idiotie bedacht ik, dat je na moet denken over huilen. Een beetje triest ook wel. Tijdens mijn burn-out zat ik na therapie vaak huilend op de fiets. Er was een sluis opgegaan die jarenlang dicht had gezeten. Het mocht eruit, het moest eruit. Ik was de schaamte voorbij, emoties horen bij het leven. Zou de hele crisis nu ook van invloed zijn op bijvoorbeeld de basisemotie huilen? Dat mensen zich gaan inhouden omdat anders…

Uiteindelijk trok ik mijn mondkapje naar beneden, het krantenberichtje negerend, dit was een noodgeval. Mensen in de coupe zouden er onrustig van worden als ik steeds mijn neus bleef ophalen. Ik snoot  mijn neus en zetten het mondkapje weer op zijn plek. Niet meer huilen, de Lange, sprak ik mezelf toe en zetten een ander nummer op, eentje van Stef Bos. Schalde ineens het nummer Het roer moet om, door mijn koptelefoon….. Ook niet handig kan ik je vertellen. Ik denk dat ik maar een nieuwe spotifylijst moet maken met louter discohits uit de jaren ’70.